Eibarko euskara hiztegia
sagar
1.
iz.
(
TE).
Manzana.
(Mallus domestica).
Sagar baten kontura hondatu giñan mundukuok. / A cuenta de una manzana nos perdimos los del mundo. /
Labara juan zaittez sagar errien eske. / Vete al horno (la panadería) a buscar las manzanas asadas. /
Sagar erria baiño zimurrago arpegixa...
"Eibarren sagar klase honek jaso doguz: asilokia, baixona zurixa,
bost-kantoia, errege-sagarra edo errezil-sagarra, kurkubittia,
laukantoikua, libra-sagarra, makuxa-sagarra, sagar-urtebetia,
sanjuan-sagarra, santiago-sagarra, urdin-sagarra... JMEk Bergaran beste
honek be bai: agostu sagarra, esnaolia, frantzesa, guenetxia,
ipurberdia, kamusia, madari-sagarra, merkaliña, txori-sagarra,
zulote-sagarra eta zuma-sagarra" (ETNO).
2.
iz.
(
TE).
Manzano.
(Mallus domestica).
Sagarrak jarri dittu etxe gaiñian. / Ha plantado manzanos arriba de la casa.
Toponimixan: Sagartegieta, Sagarbieta...
aziloka.
iz.
(
NA).
Variedad de manzana.
Lezetan lehen azilokak be eoten zian. Azilokia gozua da jateko.
bost-kantoi.
iz.
(
ETNO).
Variedad de manzana.
Sagar garratz samar eta onak.
errege-sagar.
iz.
(
TE).
Reineta,
manzana reineta.
"Variedad de manzana, estimada como la mejor" (TE, 332).
Errege-sagarrak daroiaraz gaixo batendako.
Ik.
errezil-sagar.
jan-sagar.
iz.
(
ETNO).
Manzana para sobremesa o postre.
Jateko dan edozein sagar klase: errege-sagarra, sanjuan-sagarra, goldena...; ez, baiña, sardaua egittekua esate baterako.
Hor sagastixan dana jan-sagarra dago.
kurkubitta.
[kurkubieta]
(kurkubitxa).
iz.
(
TE).
Variedad de manzana.
Sagar kurkubitxak sagasti hartan.
laukantoiko.
iz.
(
TE).
Variedad de manzana.
Laukantoiko sagarrak ekarri detsuraz, ein zestasun mesedian ordez.
Ik.
bost-kantoi.
sagar-aska.
iz.
(
ETNO).
Cubeta para machacar manzanas.
Sagar gitxi zeguanian, edo tolararik ez zeguan basarrixetan, sagar-askan joten ziran sagarrak, sagar-mazuakin, bertan txikittu, eta sardaua egitteko.
Ik.
sagar-mazo.
sagar-garratz.
(sagar-garaz).
iz.
(
TE).
Variedad de manzana,
manzana amarga.
Sagarrak talde haundi bittan banatzen dira: garratz edo gazixak batetik, eta geza edo gozuak bestetik (ETNO). / "Manzana de la variedad de las ácidas" (TE, 640).
Batzuek nahixago izaten dabe sagar-garratza gezia baiño. Beste batzuk gezia lehenago garratza baiño. / Algunos prefieren las manzanas agrias las dulces. Otros prefieren las dulces a las ácidas.
Ik.
sagar-gazi.
sagar-gazi.
iz.
(
ETNO).
Variedad de manzana,
manzana amarga.
Sardauak zikin gehixao euki dau sagar-gazia gehixao sartu jakolako sagar-garaza baiño, gozuak ez dabelako gora eitten.
Ik.
sagar-garratz.
sagar-geza.
(sagar-gaza).
iz.
(
TE).
Variedad de manzana,
manzana dulce.
"Manzana de la variedad de las dulces" (TE, 641).
Sardauak zikin gehixao euki dau sagar-gazia gehixao sartu jakolako sagar-garaza baiño, gozuak ez dabelako gora eitten.
sagar-gozo.
iz.
(
ETNO).
Variedad de manzana,
dulce,
manzana para sidra.
Sardaua egitteko sagar klasia.
Aurten sagar-gozua asko dago. Ia sagardaua zelakua urtetzen jakun!.
sagar-mutxikin.
iz.
(
TE).
Residuo de manzana,
resto de la manzana comida.
"Resto de la manzana, después de haberla mordido por todos los lados" (TE, 641).
Bestientzat sagar-mutxikiña. / Para los demás el residuo de la manzana.
Ik.
mutxikin.
sagar-umau.
iz.
(
TE).
Manzana(s) conservada(s) en el granero.
Urtian zihar ganbaran umauta gordetzen diran sagarrak (ETNO). / "Manzanas que se guardan para Navidad" (TE, 641).
Gabonetan, izara artetik, sagar-umauak. / Por Navidad se sacan las manzanas sahumadas de entre las sábanas.
sagar-urtebete.
(urtebete-sagarra).
iz.
(
TE).
Tipo de manzanas que se conservan todo el año.
Sagar klasia, ederra, hori-horixa, eta garratz samarra (ETNO). / "Variedad de las que se conservan todo el año" (TE, 641).
Bost-kantoikua be, sagar-urtebetia.
santixao-sagar.
(santixau-sagar, santiago-sagar).
iz.
(
NA).
Manzana roja que madura en agosto.
Ene! honek ze dia? santixao-sagarrak? /
Hau santiago-sagarra da, jateko gozua..
urdin-sagar.
iz.
(
TE).
Manzana,
variedad con rayas rojas.
Berandu jasotzen zan, urrittik aurrera, gorrixa, gogorra; erreta jateko ona (ETNO). / "Manzana dura, poco apetitosa, tardía, cruzada de rayas rojas en su pellejo" (RETANA, 9. alia, 3686. or.).
Zenbat urdin-sagar hartzen dan hango sagastixetan, ez dago konturik.